Skąd nazwa?
- Choroba afektywna dwubiegunowa to w skrócie ChAD.
- Angielska nazwa: bipolar disorder.
- Zwie się ją też „zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym”, gdyż polega na zaburzeniu nastroju, a nazwa brzmi mniej stygmatyzująco. Jest jednak chorobą psychiczną, nie zaś zaburzeniem osobowości.
- Dawna nazwa to – znana z filmów grozy – psychoza maniakalno-depresyjna lub cyklofrenia.
- „Afektywna” oznacza, że jest związana jest z odczuciami, nastrojem. Można więc powiedzieć, że polega ona na zburzeniu nastroju.
- „Dwubiegunowa” podkreśla występowanie dwóch skrajnie różnych stanów: depresji i manii, choć należy pamiętać, że w przebiegu choroby występują też hipomanie (lekkie manie), epizody mieszane i remisje (okresy całkowitego lub prawie całkowitego braku objawów).
Co to takiego i skąd się bierze?
- Polega na zaburzeniu pracy neuroprzekaźników, głównie serotoniny, dopaminy i noradrenaliny.
- Charakteryzuje się dużą nawrotowością.
- Jest chorobą przewlekłą, więc pacjenci zazwyczaj przyjmują leki do końca życia, by zachować stabilizację (remisję), która może trwać nawet kilka lat.
- Naukowcy twierdzą, że choć choroba nie jest dziedziczna, to predyspozycje do niej już tak. Jednak do jej wystąpienia muszą zaistnieć odpowiednie okoliczności. Często ChAD wywołuje jakiś zapalnik w postaci nasilonego stresu lub ważnego zdarzenia.
- Przejawia się zazwyczaj we wczesnej dorosłości, czyli między 20 i 35 rokiem życia. Zdarza się jednak, że diagnozuje się ją wcześniej.
Objawy depresji
- ogólnie obniżony nastrój
- smutek, przygnębienie
- anhedonia – niemożność odczuwania przyjemności
- brak zainteresowania tym, co kiedyś sprawiało radość – hobby, spotkania towarzyskie, praca, rodzina
- poczucie pustki i bezsensu
- spadek energii i sił witalnych, zmęczenie, niemoc
- trudność w podejmowaniu decyzji
- trudność w wykonywaniu nawet prostych czynności – ciężko wstać z łóżka, umyć się, zrobić kawę czy kanapkę
- fizyczne zaniedbanie – problemy z higieną osobistą, strojem
- spowolnienie czynności psychoruchowych – wolniejsza, mowa, myślenie, poruszanie się
- zaburzenia koncentracji, uwagi i pamięci – już nie da się swobodnie uczyć nowych rzeczy, trudno się czyta książki, czy nawet uczestniczy w rozmowach z ludźmi
- zaburzenie apetytu – czasem je się zbyt dużo, a czasem traci się apetyt w ogóle
- zaburzenia snu – bardzo ważny objaw; czasem bezsenność, ale często hipersomnia, czyli ogromna senność i przesypianie całych dni i nocy
- napięcie i lęki
- spadek libido
- spadek samooceny
- myślenie depresyjne – związane z występowaniem zniekształceń poznawczych – myślenie katastroficzne, czarnowidztwo, pesymistyczne postrzeganie siebie i swojej przyszłości
- czasem też gonitwa myśli i duża drażliwość
- rzadko występują objawy psychotyczne (wytwórcze) – nieadekwatne do rzeczywistości poczucie winy, kary, krzywdy, katastrofy, ubóstwa, posiadanie nieuleczalnej choroby; towarzyszą im też czasem halucynacje głosowe – oskarżycielskie głosy.
Objawy hipomanii
- podwyższony nastrój, ale z możliwością samokontroli i zachowanym choćby częściowym krytycyzmem i zdrowym osądem sytuacji
- napęd psychoruchowy – można robić wszystko szybciej, myśleć szybciej, mówić szybciej; trudno jest usiedzieć w miejscu
- duża energia życiowa
- wysoka kreatywność i poczucie jasności myśli, posiadania na wszystko czasu, nadrabiania zaległości
- poczucie radości, optymizmu, zadowolenia
- mniejsza potrzeba snu
- wysoka samoocena i poczucie atrakcyjności
- poczucie mocy skutkujące czasem podejmowaniem lekkomyślnie decyzji
- podwyższone libido
- czasami drażliwość
- zaburzenia koncentracji i uwagi, ale bez objawów psychotycznych
- powoduje wyczerpanie energii i może prowadzić do depresji
- często bywa mylona ze stanem remisji
- faza bardzo lubiana przez chorych, często przez nich wywoływana lub podtrzymywana – w tej fazie chorzy nie chcą się leczyć, ponieważ czują się dobrze, chociaż nadal jest to faza chorobowa.
Objawy manii
- znacznie podwyższony nastrój – nadmiernie poczucie euforii i radości nieadekwatne do sytuacji
- nadpobudliwość psychoruchowa – niemożność usiedzenia w miejscu, bardzo szybkie procesy myślowe
- słowotoki – gonitwa myśli często uniemożliwia spójne wypowiedzi, prawie zawsze mowa jest bardzo szybka, gdyż próbuje nadążyć za myślami
- możliwe szybkie przejście od euforii do drażliwości lub nawet wrogości i agresji
- możliwy nastrój ekspansywny – narzucanie innym swojej woli, by jak najszybciej zaspokoić swoje potrzeby; w razie napotkanego oporu czy braku akceptacji lub zgody pojawia się frustracja, która może wywołać nastrój gniewliwy – wściekłość połączona z agresja słowną lub fizyczną
- czasem zachowania autoagresywne
- bezkrytycyzm i oderwanie od rzeczywistości
- brak świadomości choroby
- myśli wielkościowe – osoba w manii czuje się bogiem, może wszystko, wie najlepiej, wszystko osiągnie, jest kuloodporny; kiedy ktoś neguje jej wizje, wpada w gniew
- nadmierny i nieadekwatny optymizm – nie bierze się pod uwagę możliwych negatywnych konsekwencji działań, gdyż zakłada się tylko i wyłącznie sukces (zaburzenie poznawcze)
- zmniejszona ilość lub brak potrzeby snu, brak zmęczenia
- zmniejszenie apetytu i ograniczenie przyjmowania płynów
- wyostrzenie zmysłów
- bardzo podwyższone libido
- ryzykowne zachowania – szybka jazda autem, bójki, nadużywanie używek, przygodny seks
- często postępowanie niezgodne z systemem wartości danej osoby, gdy jest w remisji
- potrzeba zmian i poczucie, że człowiek się dusi w swoim życiu i chce się wyrwać – częste porzucanie pracy, partnera, rodziny, podejmowanie nowych inicjatyw i branie na nie kredytów
- zmiany w wyglądzie i zachowaniu – głośne zachowanie, jaskrawe kolory, wyzywające stroje
- możliwe objawy psychotyczne (wytwórcze) – urojenia wielkościowe (przekonanie o swojej wszechmocy, bycia ważną osobą, posiadania misji, posłannictwa lub nadprzyrodzonej mocy; skrajnie: uważają się za jakąś znaną osobę; często: uważają, że biorą udział w tajnej misji, operacji, należą do jakichś służb), urojenia prześladowcze – poczucie bycia prześladowanym, podsłuchiwanym, obserwowanym przez jakieś tajne służby i współpracujące z nimi osoby (częste podejrzenia bliskich o zdradę).
Czym jest zatem epizod mieszany?
- Przejawia się on jednoczesnym występowaniem epizodu depresji i hipomanii/manii.
- Uznany za najtrudniejszy w leczeniu.
- Charakteryzuje się największą groźbą samobójstw.
- wyróżniamy dwa podtypy:
- depresja agitowana – podwyższona aktywność przy jednoczesny poczuciu złości, smutku, beznadziei, braku sensu życia; częste myśli, zamiary i próby samobójcze, gdyż jest na to siła, której nie ma w depresji,
- spowolnienie psychoruchowe, zmęczenie i niemoc z jednoczesnym poczuciem gonitwy myśli, niepokoju, drażliwości; czasem zamiast niepokoju i drażliwości występuje kreatywność, ale osoba nie ma siły realizować swoich zamierzeń.
Remisja, czyli złoty Graal ChAD-owca
- Osiągana w wyniku długiego leczenia.
- Wyróżniamy dwa podtypy:
- remisję pełną – stan bez objawów choroby,
- remisję niepełną – stan z nielicznymi objawami choroby.
- Okresy remisji mogą utrzymywać się latami, ale wymagają zazwyczaj brania leków w celu uniknięcia nawrotów choroby. Niektórzy lekarze decydują się jednak na zejście z leków po kilkuletniej remisji.
Typy ChAD-u:
- typ I – epizody depresji rozdzielone epizodami manii
- typ II – epizody depresji rozdzielone epizodami hipomanii
- typ III – nawracające depresje z maniami lub hipomaniami wywołanymi przez leki psychotropowe (nie występują samoistnie)
- sezonowy – epizody depresji występują w okresie jesienno-zimowym, a hipomanii/manii w okresie wiosenno-letnim; uwaga! u niektórych osób zdarza się odwrotnie
- rapid cycling – przebieg z szybką zmianą faz; w ciągu roku występuje więcej niż 4 okresy depresji lub hipomanii/manii
- ultra rapid cycling – przebieg z bardzo szybką zmianą faz; epizody trwają od kilka dni do kilu tygodni
- ultradian – przebieg z okołodobową zmianą faz – epizody zmieniają się nawet kilka razy w ciągu doby, czasem o konkretnych porach dnia, a czasem niezależnie od nich.
Pamiętajcie, że jeśli wiele z tych punktów wydaje się do Was pasować, to koniecznie skontaktujcie się z psychiatrą. Nie diagnozujcie się sami! Jeśli jednak macie wątpliwości lub chcecie dowiedzieć się więcej, zapraszam na mój kanał YT lub na konsultacje.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69890,choroba-afektywna-dwubiegunowa
- https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/psychiatria/choroba-dwubiegunowa-objawy-test-aa-xPYu-1iFA-RYUH.html